Op kerstavond 2013 heeft de Britse Kroon formeel postuum gratie verleend aan de wiskundige Alan Turing. Na openlijk toegegeven te hebben dat hij een homoseksuele relatie had, werd Turing in 1952 gedwongen tot chemische castratie, omdat homoseksualiteit in Groot-Brittannië in die tijd strafbaar was. Turing werd buitengesloten uit wetenschappelijke kringen en werd geleidelijk helemaal uit de maatschappij verbannen. Hij stierf op de vroegtijdige leeftijd van 42 jaar.
Het levenstraject van deze uitzonderlijke figuur en zijn relatie met de bredere gemeenschap vraagt om een zeer intense herwaardering. Het geconcentreerde genie en het pure historische belang van zijn werk lijken in schril contrast te staan met zijn sociale status en rol als slachtoffer. Turing lijkt in tragische zin de geschiedenis van de 20e eeuw te belichamen: een van de grootste bijdragers aan de wetenschappelijke vooruitgang en toch het slachtoffer van duistere krachten en diepe intolerantie - en dat allemaal omdat hij anders was.
Het libretto, van de Duitse auteur Frank Witzel, toont een personage dat zowel historisch als symbolisch is. Het is een niet-lineaire reis waarvan het verhaal verschuift van buiten naar binnen - herinneringen en fragmenten van het bestaan ophalend terwijl het verschuift naar grotere metafysische vragen.
De tekst, verdeeld in zes delen, toont ons Turing - geportretteerd door de Duitse acteur Thomas Hauser - aan het woord in de schemering van zijn leven: alleen, in zijn appartement dat hij zelf de 'Nightmare Room' noemde, haalt hij herinneringen op aan zijn jeugd, zijn onderzoek naar machines en kunstmatige intelligentie, die hij zelf heeft uitgevonden, en herinnert hij zich zijn proces en uitsluiting uit de maatschappij.
Rond deze centrale voorstelling (vertolkt door de Poolse zangeres Joanna Freszel) zijn verschillende personages verweven: Turing's moeder; Joan, zijn collega in het codebrekerscentrum in Bletchley Park tijdens de oorlog; en de dochter van Dr. Grünbaum, die Turing behandelde in de laatste jaren van zijn leven.
De tekst onthult Turing als een fragiel, non-conformistisch personage, gefascineerd door getallen, alchemie en de fundamentele toestand der dingen. Ondanks de onderdrukking waaraan hij onderhevig was, blijft hij een lichtgevend personage wiens intelligentie hem voorbij de werkelijkheid projecteert, als een alchemist van het existentiële denken.
KREDIETEN
Concept, compositie, video, licht, enscenering: Pierre Jodlowski
Oorspronkelijke tekst: Frank Witzel
Franse vertaling: Olivier Mannoni // Poolse vertaling: Zbigniew Naliwajek // Engelse vertaling: Saul Lipetz // Nederlandse vertaling: Mathias De Prest
Dramaturg: Martina Stütz
Scenografie: Claire Saint-Blancat
Decorbouw: Claire Daulion
Live video: Yann Philippe, Matthieu Guillin
Sopraan: Joanna Freszel
Acteur: Thomas Hauser
Muzikanten: Nadar Ensemble
Ontwerp computermuziek Ircam: Thomas Goepfer
Geluidstechnicus: Kamil Keska
In opdracht van: Compagnie éOle, Ircam-Centre Pompidou, Philharmonie de Paris Gedelegeerde productie: Compagnie éOle
Coproductie: Ircam- Centre Pompidou, SWR Classic - Donaueschinger Musiktage, Herfstfestival Warschau, Muziekcentrum De Bijloke (Gent)
Computergedeelte van het werk geproduceerd in de studio's van Ircam-Centre Pompidou
